توجه:
خودآموز خط میخی فارسی باستان به آدرس تازه منتقل شده است و این صفحه دیگر به روز نمی شود. برای دسترسی به تازه ترین ویرایش روی این لینک کلیک کنید: «آموزش خط میخی فارسی باستان» |
خط میخی، بر خلاف ظاهر ترسناکی که دارد، خیلی خط ساده‌ای است. یعنی آسان‌ترین قدمی که در راه یاد گرفتن زبان فارسی باستان و خواندن کتیبه‌های هخامنشی برمی‌دارید، همین یاد گرفتن خط است.
خط میخی، بر خلاف سایر خطوط ایرانی، از چپ به راست نوشته می‌شود (مثل انگلیسی) و علامت‌هایش به هم نمی‌چسبند (بر خلاف فارسی نو و پهلوی). بنابراین کافی است که شکل حروف و چند قاعده‌ی ساده را یاد بگیرید تا بتوانید بخوانید و بنویسید.
با چند مثال ساده شروع می‌کنیم و چند واژه‌ی امروزی را به خط میخی می‌نویسیم (توجه داشته باشید که نگارش و تلفظ واژه‌های باستانی کلماتی که مثال می‌زنیم ممکن است زمین تا آسمان با معادل امروزی‌شان فرق داشته باشد)
1- دست (dast) نوشته می‌شود:
dst
dst
قاعده‌ی اول این که صدای فتحه (a) نوشته نمی‌شود. اکثر حروف بی‌صدای فارسی باستان (مثل d، s و t) صدای فتحه‌ی نهفته دارند. یعنی یا ساکن خوانده می‌شوند یا با فتحه. پس چیزی که نوشتیم می‌توانست dasat یا dasata هم خوانده شود.
2- شیر (šīr) نوشته می‌شود:
Sir
Sir
دقت کنید که در فونت پارسوماش، حروف کوچک و بزرگ انگلیسی ممکن است نماینده‌ی حروف خط میخی متفاوتی باشند. مثلا s می‌شود سین (مثل دست) و S می‌شود شین (مثل شیر). اگر از Word استفاده می‌کنید بهتر است Auto-capitalizing را غیر فعال کنید.
قاعده‌ی دوم این که هر صدایی غیر از فتحه را باید بنویسید. چه صداهای کوتاه و چه بلند. اینجا هم که به صدای ئی نیاز داشتیم، از حرف i استفاده کردیم. البته این قاعده چند استثناء دارد که بعدا اشاره می‌کنیم. فعلا چند مثال دیگر:
3- کار (kār) نوشته می‌شود:
kar
kar
(دقت کنید که برای صدای آ یک حرف a گذاشتیم)
4- مهران و شهنام و امیر و علی و همسر هم به ترتیب نوشته می‌شوند:
mihran
Shnam
amir
ali
hmsr
خوب فعلا با همین دو قاعده و جدول زیر می‌توانید واژه‌های رایج فارسی را به خط میخی بنویسید.
در جدول به نکات زیر دقت کنید:
1- توی ستون دوم، b(a) یعنی اینکه این حرف می‌تواند هم b باشد و هم ba (همان قضیه‌ی فتحه‌ی نهان)
2- توی ستون کلید، حروف بزرگ را Bold
کرده‌ام (مثلا نگاه کنید به S
برای شین و s برای سین)
3- حروف فارسی باستان همین‌ها نیستند. چند حرف و علامت دیگر را نیاورده‌ام.
4- در فارسی باستان حرف ی (مثل یخ) با صدای ئی مثل (دین) فرق دارد و دو علامت جدا دارند.
| حرف/صدای فارسی |
صدای لاتین
|
کلید
|
شکل میخی
|
| ا آ |
a/ā
|
a
|
a
|
| ئی |
i/ī
|
i
|
i
|
| ئو |
u/ū
|
u
|
u
|
| ب |
b(a)
|
b
|
b
|
| پ |
p(a)
|
p
|
p
|
| ت |
t(a)
|
t
|
t
|
| ج |
j(a)
|
j
|
j
|
| چ |
č(a)
|
C
<
/td> |
C
|
| خ |
x(a)
|
x
|
x
|
| د |
d(a)
|
d
|
d
|
| ر |
r(a)
|
r
|
r
|
| ز |
z(a)
|
z
|
z
|
| س |
s(a)
|
s
|
s
|
| ش |
š(a)
|
S
|
S
|
| ف |
f(a)
|
f
|
f
|
| ک |
k(a)
|
k
|
k
|
| گ |
g(a)
|
g
|
g
|
| ل |
l(a)
|
l
|
l
|
| م |
m(a)
|
m
|
m
|
| ن |
n(a)
|
n
|
n
|
| و |
w(a)
|
v
|
v
|
| ه |
h(a)
|
h
|
h
|
| ی |
y(a)
|
y
|
y
|
فعلا کمی با همین‌ها تمرین کنید تا بعد …
(معادل امروزی‌اش را نمی‌توانید حدس بزنید؟!)
(حروفی که تلفظ‌شان به هم نزدیک است، ممکن است در طول زمان جای هم را بگیرند، مثلا و و ب یا ک و گ)
(باز هم مثل قبلی، جای حرفی که اجدادمان ت تلفظ می‌کرده‌اند، ممکن است ما د تلفظ کنید
(زحمت خواندن حروفش زیاد است ولی وقتی حروف را خواندید داد می‌زند که چه واژه‌ای است)
(اگر نتوانستید حدس بزنید، بدانید که اسم یک آدم خیلی خیلی مهم است)
یعنی اوضاع مرتب است و فونت‌تان درست نصب شده و توانسته‌اید به فارسی باستان بنویسید «آب»!
