تاریخ بیهقی را یک بار از سرِ «نامهٔ حشم تگیناباد» تا ته «باب خوارزم» واو به واو خواندیم! خواندنش شصت و سه جلسهٔ تقریبا یکساعته طول کشید از ۲۱ شهریور تا ۱۲ بهمن ۱۳۹۹.
از ۲۰ نفری که در این بیهقی‌خوانی شرکت داشتند و کم و بیش منظم در جلسات شرکت می‌کردند، من و امیر حسین قاضی سعیدی و مهرزاد میرزایی قبلا با هم شاهنامه خوانده‌ایم. دیگران هم یا دوستان ما اند یا از این فراخوان توییتری به جمع پیوسته‌اند:
جلسه‌هایمان را، مثل شاهنامه خوانی، روی اسکایپ برگزار کردیم. حالا که اسکایپ امکان ضبط جلسات را هم اضافه کرده زحمت تهیه ویدئوی بیهقی خوانی کمتر شده و احتیاج به نرم‌افزار جانبی نیست.
برای هر جلسه اینجا یک صفحه درست کرده‌ام با لینک به ویدئو و متن قسمتی که خوانده‌ایم و نکته‌هایی که به نظرمان جالب آمده است و گهگاه پیوند به صفحه‌های مرتبط در اینترنت. لینک این صفحه‌ها را در منوی سمت راست (یا پایین صفحه برای کاربران موبایل) ببینید.
خواندن شاهکار ابوالفضل بیهقی دبیر تجربه شگفت‌انگیز و بی‌نظیری بود.
سعی می‌کنم در این صفحه علاوه بر گزارش جلسه‌های خودمان، به منابع و مطالب مربوط به تاریخ بیهقی هم لینک بدهم که اینجا تبدیل شود به یک ابزار مناسب برای کسانی که می‌خواهند این متن را مطالعه کنند.
پیوندها
نسخه‌های الکترونیک متن کامل
تصحیح دکتر علی اکبر فیاض چاپ ۱۳۶۴ (نسخه PDF اسکن شده از سایت آرشیو)
کتاب صوتی متن کامل و گزیده
- متن کامل با صدای احسان چریکی از نشر نیستان (طاقچه – فیدیبو)
- گزیده با صدای ابوالحسن تهامی (بیپ‌تونز – نوار )
شرح و تفسیر
- آقای مهدی سیدی، مصحح و شارح بیهقی، در این کانال تلگرامی تاریخ را می‌خوانند و شرح می‌دهند: بیهقی (درس‌گفتارها و مقالات)
پادکست‌های تاریخ بیهقی
- پادکست تاریخ بیهقی با صدای علی شریفی (شنوتو – تلگرام)
- پادکست کتیبه با صدای حسین عباسی (وبلاگ – تلگرام – گوگل – ناملیک )
نسخه‌های خطی تاریخ بیهقی
کتابخانه دانشگاه تهران پنج نسخهٔ خطی این کتاب را در کتابخانه دیجیتال‌ش فهرست کرده است. نسخه‌ها را می‌شود به رایگان بصورت PDF از سایت دانلود کرد. البته باید ثبت نام کنید و عضو شوید و برای هر عضو محدودیت دو دانلود در روز برقرار است.
- ارجاع به فهرست: ۱۰ : ۱۸۹۶ نسخه به خط نستعلیق، تصنیف ۱۲۹۹ هجری قمری
- ارجاع به فهرست: ۱۶ : ۶۶۸ نسخه به خط نستعلیق، تصنیف ۱۲۸۸ هجری قمری
- ارجاع به فهرست: ۱۶ : ۱۶۱ نسخه به خط نستعلیق(؟)، تاریخ دقیق تصنیف مشخص نیست چون چند صفحه اول و آخر افتادگی دارد. قرن ۱۲ هجری
- ارجاع به فهرست: ۱۶ : ۲۹۹
- شماره راهنما: ۲۹۸۳
در کتابخانه مجلس این نسخه‌ها یافت می‌شود. نسخه‌ها را می‌توان بدون نیاز به ثبت نام دانلود کرد. لینک ثابت کتاب‌ها متاسفانه درست کار نمی‌کند ولی با داشتن شماره بازیابی می‌شود کتاب را با جستجوی سایت پیدا کرد.
- شماره بازیابی ۳۱۳۹
- شماره بازیابی ۵۵۹۰
- شماره بازیابی ۸۲۲۲
- شماره بازیابی ۸۵۰۲
- شماره بازیابی ۲۲۹
در کتابخانه ملی هم این نسخه‌ها پیدا می‌شود. دانلود نیاز به عضویت دارد ولی بدون عضویت هم می‌شود نسخه‌ها را (با کمی زحمت) روی سایت کتابخانه خواند.
- شناسه ۸۱۴۰۲۱
- شناسه ۲۹۸۲۴۴ تحریر ۱۳۰۵ قمری
- شناسه ۸۱۵۷۹۸
- شناسه ۸۱۳۵۴۵
کتاب‌ها درباره تاریخ بیهقی
سعید نفیسی
مرحوم سعید نفیسی کتابی دارند به نام «در پیرامون تاریخ بیهقی» که در آن بخش‌هایی از متون تاریخی فارسی که به این متن ارجاع داده‌اند را نقل کرده‌اند. با توجه به این که بسیاری از این ارجاع‌ها به بخش‌های از دست رفتهٔ کتاب است، با خواندن آن می‌توان تصویری از آن بخش‌ها به دست آورد. نسخهٔ اسکن شدهٔ این کتاب را می‌توان از این آدرس دانلود کرد:
پیرامون تاریخ بیهقی – سعید نفیسی – جلد اول
پیرامون تاریخ بیهقی – سعید نفیسی – جلد دوم
احسان طبری
احسان طبری خیلی به تاریخ بیهقی علاقه داشته است و از او کتابی با عنوان «ابوالفضل بیهقی و جامعهٔ غزنوی» منتشر شده است. غیر از این، دستنویس‌های او در حاشیه نسخهٔ تاریخ بیهقی کتابخانه‌اش هم خواندنی است ولی در دسترس عموم نیست.
درس‌گفتارهای شهر کتاب
شهر کتاب، از مهر ۱۳۹۱ بمدت یک سال تقریبا هر هفته درس‌گفتارهایی درباره این کتاب برگزار کرده است که کار ارزشمندی است. من هنوز فایل صوتی یا تصویری از این درس‌گفتارها پیدا نکرده‌ام. گزارش ۴۵ جلسه به روایت خانم آناهید خزیر در سایت شهر کتاب موجود است.
پیوند به بعضی جلسه‌ها:
جوان‌هایی که با خواندن شاملو بیهقی می‌خوانند (محمد علی سپانلو)
نقش غلامان در تاریخ بیهقی (دکتر محمد دهقانی)
واقعه بوبکر حصیری (دکتر محمد دهقانی)
بلاغت در نامه‌های تاریخ بیهقی (دکتر معصومه موسایی)
درباره ابوالفضل بیهقی
سعید نفیسی در مقدمه چاپ دوم کتاب پیرامون می‌گوید: «در احوال و آثار ابوالفضل بیهقی مباحث بسیار شده و بهترین مقالاتی که در این باب انتشار یافته است …» به این مقاله‌ها اشاره می‌کند:
مقاله از دکتر رضازاده شفق در مجله ارمغان: ابوالفضل بیهقی و تاریخ بیهقی
مقاله از عباس اقبال آشتیانی در همان مجله: پیوند
منابع دیگر
یک نسخه دیجیتال از متن کامل به تصحیح دکتر خطیب رهبر پیدا می‌شود که شرح واژه‌ها و معنی بیت‌ها را هم دارد ولی متاسفانه صفحه‌بندی‌اش کمی به هم ریخته است و همین به هم ریختگی کمی استفاده را مشکل می‌کند (جلد اول – جلد دوم – جلد سوم). بعضی از سایت‌ها نسخه Word این ویرایش را هم دارند.
برنامه تماشا در شبکه بی‌بی‌سی فارسی یک برنامه کوتاه یازده دقیقه‌ای درباره بیهقی و تاریخش دارد: نگاهی به تاریخ بیهقی. در این برنامه با ادموند بازورث و اسماعیل خویی گفتگو شده است.